Lišenje roditeljskog prava
Teodora Vuksanović
Sadržinu roditeljskog prava čini skup svih prava i dužnosti koje roditelji imaju prema svojoj deci. Ukoliko jedan od roditelja nesavesno vrši prava i dužnosti ili zloupotrebljava prava ili grubo zanemaruje dužnosti iz sadržine roditeljskog prava može biti lišen roditeljskog prava.
Lišenje roditeljskog prava sprovodi se u postupku lišenja roditeljskog prava pred sudom, prema pravilima parničnog postupka. Porodični zakon razlikuje potpuno i delimično lišenje roditeljskog prava. Delimično lišenje roditeljskog prava predstavlja manji stepen porodičnopravne zaštite deteta, jer se ovde radi o nesavesnom vršenju prava i dužnosti, za razliku od grubog zanemarivanja koje za posledicu ima potpuno lišenje roditeljskog prava. Sudskom odlukom roditelju se mogu oduzeti jedno ili više prava i dužnosti iz sadržine roditeljskog prava, osim dužnosti da izdržava dete.
Sudska odluka o delimičnom lišenju roditeljskog prava upisuje se u matičnu knjigu rođenih. Kada je jedan roditelj delimično lišen roditeljskog prava on nastavlja da vrši roditeljsko pravo u onom delu koga nije lišen zajedno sa drugim roditeljem. Roditelj koji zloupotrebljava prava ili grubo zanemaruje dužnosti iz sadržine roditeljskog prava može biti potpuno lišen roditeljskog prava.
Zloupotrebom prava iz sadržine roditeljskog prava podrazumeva se:
1. fizičko, seksualno ili emocionalno zlostavljanje deteta;
2. izrabljivanje deteta sileći ga na preterani rad ili na rad koji ugrožava njegov moral, zdravlje ili obrazovanje, odnosno na rad koji je zabranjen zakonom;
3. podsticanje deteta na vršenje krivičnih dela;
4. navikavanje deteta na odavanje rđavim sklonostima;
5. zloupotreba prava iz sadržine roditeljskog prava na kakav drugi način.
Grubo zanemarivanje dužnosti iz sadržine roditeljskog prava predstavlja:
1. napuštanje dete;
2. nestaranje o detetu sa kojim živi;
3. izbegavanje izdržavanja deteta ili održavanja ličnih odnosa sa detetom sa kojim ne živi, odnosno sprečavanje održavanja ličnih odnosa deteta i roditelja sa kojim dete ne živi;
4. namerno i neopravdano izbegavanje stvaranja uslova za zajednički život sa detetom koje se nalazi u ustanovi socijalne zaštite za smeštaj korisnika;
5. grubo zanemarivanje neke druge dužnosti iz sadržine roditeljskog prava.
Sudska odluka o potpunom lišenju roditeljskog prava lišava roditelja svih prava i dužnosti iz sadržine roditeljskog prava, osim dužnosti da izdržava dete. Takođe ova odluka se beleži u matičnu knjigu rođenih. Roditelju se može vratiti roditeljsko pravo kada prestanu razlozi zbog kojih je bio potpuno ili delimično lišen roditeljskog prava.
